ผมมีตัวอย่างหนึ่งอยากจะเล่าให้ฟังครับ

ก่อนหน้านี้ “ฟาร์มเห็ดฟาง” แถว ๆ นครนายก ชวนให้ผมแวะเข้าไปเที่ยว (จริง ๆ น่าจะออกแนวชวนไปช่วยแก้ปัญหาเสียมากกว่า … ฮ่า) ฟาร์มแห่งนี้เขาเพาะเห็ดฟางด้วยทะลายปาล์ม ขนาดใหญ่พอสมควรเลยครับ มีโรงเรือนเพาะเห็ดฟางอยู่เกือบ ๆ 20 โรงเรือนเลยทีเดียว

เคยส่งคนมาอบรมเพาะเห็ดฟางที่ไอฟาร์มอยู่ 2-3 ครั้ง ๆ ละ 2-3 คน

งงใช่ไหมครับว่าทำไมต้องส่งคนมาเรียนเยอะแยะขนาดนั้น

คนสอน ๆ ไม่ดี คนเรียนเลยไม่เข้าใจ ต้องส่งคนหมุนมาเรียนอยู่เรื่อย ๆ?
เปล่าเลยครับ ตรงกันข้ามเสียด้วยซ้ำ
คนที่เจ้าของฟาร์มส่งมาเรียน ๆ จนเข้าใจ พอทำเป็นทำเก่ง
ดันขอลาออกไปเปิดฟาร์มเองกันหมด

เจ้าของเงินก็เศร้าซิครับ

กลายเป็น Drama Comedy ตลกเศร้าเคล้าน้ำตากันไป

เจ้าของฟาร์มเป็น “นักธุรกิจระดับพันล้าน” อยู่สาย Entertainment
ไม่มีเวลาลงมาเล่นเอง
คนงานเห็นโอกาสทางธุรกิจก็ตาลุกวาว
อยากเป็น “เถ้าแก่” กันหมด
พอลาออกบ่อย ๆ เข้า …ความต่อเนื่องไม่มี .. ความชำนาญก็ไม่เกิด
ปัญหาต่างๆจึงตามมาหลอกหลอนอยู่เรื่อย ๆ

ตอนผมเข้าไป คนงานชุดใหม่เพิ่งเข้ามาทำ
งวดนี้ไปดึงเอาชาวบ้านที่พอมีประสบการณ์เพาะเห็ดฟางละแวกนั้นมาทำแทน

คนงานชุดนี้ไม่ได้เข้าอบรม (สงสัยคงเข็ด…ฮ่า)

เจ้าของฟาร์มเล่าให้ผมฟังต่อว่า
2-3 รอบแรกที่คนงานชุดนี้เข้ามาทำได้ผลผลิตออกมาระดับน่าพอใจเลย
แต่หลังจากนั้นก็เริ่มเป๋ไปเป๋มา 3-4 รอบติด ๆ

ทุนหายกำไรหด

เสียหายรวมๆไม่ต่ำกว่า 6 กำปั้นเข้าไปแล้ว (ขนหน้าแข้งเจ้าของฟาร์มยังหลุดไปไม่ถึงครึ่งเส้น !!!)
เท่าที่พูดคุยกับคนทำงาน ผมคิดว่าปัญหาน่าจะมาจาก 2-3 เรื่อง

หนึ่ง
อบไอน้ำไม่ถึง คนงานชุดใหม่อบไอน้ำโรงเรือนอยู่แค่ 60 °C เท่านั้น

สอง
ระบายอากาศในโรงเรือนไม่ค่อยดี และ

สาม
วัสดุหลัก คือ ทะลายปาล์มมีค่า pH เป็นด่างค่อนข้างสูง

ในบทความนี้ผมจะขอโฟกัสไปที่เรื่อง pH อย่างเดียวก่อนนะครับ

ปกติเห็ดฟางจะเจริญเติบโตได้ดีในสภาวะกรดอ่อน ๆ ค่า pH ที่เหมาะสมควรอยู่ระหว่าง 6.0-7.2 pH

ถ้าต่ำลงไปถึง 5.5 pH ก็ไม่ค่อยดี กรดมากไป
ถ้าวิ่งทะลุขึ้นไป 8 ไป 9 pH ด่างจัดไป ก็ไม่ดีอีก
ต้องจัดการให้อยู่ในช่วง 6.0-7.2 pH ให้ได้ครับ
ยิ่งถ้าคุมให้อยู่ระหว่าง 6.0-6.5 pH ได้ จะแจ่มจรัสมากครับ

วันนั้นผมลองเอากระดาษลิตมัส กับ แท่งวัดกรดด่างที่ติดอยู่ในรถ
ไปวัด pH ในบ่อหมักทะลายปาล์ม

ที่นี่เขาหมักบ่อ ไม่ได้หมักบก
มีอยู่ด้วยกัน 2 บ่อใหญ่
ค่า pH ของทั้ง 2 บ่อวิ่งทะลุ 10 pH ไปอีก
จัดว่า “ด่างจัด” มากครับสำหรับเห็ดฟาง

ไล่ถามคนงานที่ดูแล เขาบอกเห็นเห็ดออกไม่ค่อยดีก็เลยใส่ปูนขาวเพิ่มเขาไปอีก 2-3 เท่าตัว

ผมชักไม่แน่ใจเสียแล้วว่าเป็น “โรคติดต่อ” ไหม?

พอเห็ดออกไม่ดี คนงานในฟาร์มเห็ดหลายแห่งมักจะแก้ปัญหาด้วยการเพิ่มปูนขาวเข้าไปดื้อ ๆ เลย
โดยเฉพาะกับคนงานที่ขาดความรู้พื้นฐาน
เขามักคิดว่าปูนขาวเป็นแร่ธาตุวิเศษ แก้โน่นแก้เนี่ยได้

“ปูนขาว” คุณสมบัติเป็นด่างจัดมาก
13-14 pH นู้นเลยครับ
ใส่ลงไปเยอะก็เป็นอันตรายต่อเส้นใยเห็ดได้ครับ

ผมลองไปเอาทะลายปาล์ม Lot ใหม่ที่กำลังทยอยเอาลงจากรถสิบล้อมาวัดหาค่า pH ด้วย
สุ่มมา 3 ทะลาย เอาไปแช่น้ำทิ้งไว้สักพัก ประมาณ 1 ชั่วโมง
ผลที่ได้คือเป็นด่าง อยู่ระหว่าง 8.5-9.0 pH

ทะลายปาล์มที่เข้ามาเป็นด่างอยู่แล้ว
คนงานยังจัดหนัก “ปูนขาว” เพิ่มกว่าปกติเข้าไปอีก
งานนี้กลายเป็น “ซุปเปอร์ด่าง” (ไม่ใช่สุนัขนะครับ ..ฮ่า)

“ส่วนใหญ่” ทะลายปาล์มใหม่มักมีค่าเป็น “ด่าง” อยู่แล้วเพราะมีการใช้สารประกอบโซเดียมในการหีบน้ำมัน เมื่อเราหมักทิ้งไว้ก็จะปรับสภาพไปเป็น “กรด”

ผมใช้คำว่า “ส่วนใหญ่…มัก”
แปลได้ว่า มันไม่ใช่ทุกครั้งที่วัดออกมาแล้วจะได้ค่าเป็นด่าง
หรือค่าเป็นด่างเท่านี้ทุกครั้งเป๊ะ ๆ ค่า pH จะไม่เท่ากันทุกครั้งหรอกครั้ง
มันมี factor มากระทบหลายอย่าง
ต้องวัดด้วยตัวเอง อย่าเชื่อตัวเลข หรือข้อมูลใด ๆ แม้แต่ตัวเลขที่ผมเขียนไว้

อย่าเอาตัวเลขไปใช้ แต่ให้เอาหลักการไปใช้นะครับ

ดีที่สุด ต้องวัดค่า pH ทุกครั้ง ถ้าผลออกมา pH สูงเกินไป คือด่างจัด ก็เติม “ยิปซั่ม” ลงไปช่วยปรับเสียหน่อย ถ้าออกมาตรงข้าม กรดจัดเกินไป ก็เติม “ปูนขาว” ลงไปช่วยเสียหน่อย
ใส่มากน้อยเท่าไร ก็ดูจากค่า pH เอาครับ

ใน Case ของฟาร์มนี้ อันนี้ผมเดาเอานะครับ (เนื่องจากมีเวลาพูดคุยไม่นาน) เห็ดออกไม่ดีน่าจะมาจากปัญหาการอบไอน้ำโรงเรือนไม่ได้เป็นหลัก เพราะผมสังเกตว่าพวกเห็ดขี้ม้าขึ้นเยอะมาก ทั้งที่ตัดใยไปได้ไม่นาน แต่คนงานจับจุดไม่ถูก ดันไปแก้ปัญหาด้วยการอัดปูนขาวลงไป ปัญหาเลยขยายวงกว้างไปใหญ่เลย